Miłość (reż. M. Haneke, 2012)

Styczeń i luty to czas, kiedy pewnie większość kinomanów stara się nadrobić filmy, które doczekały się nominacji do Oscarów. Nie inaczej jest ze mną, choć chyba niektóre filmy sobie odpuszczę. Moja filozofia oglądania zmieniła się i ewoluowała w kierunku „nie muszę oglądać wszystkiego, tylko to, co może mi dać przyjemność oglądania”. Dlatego zastanawiam się na Lincolnem, Życiem Pi  i Wrogiem numer jeden. Choć o obejrzeniu Operacji Argo, gdyby nie Złoty Glob, nawet bym nie myślała, ale teraz jednak została wpisana na listę. Ciekawe te Oscary w tym roku, nie powiem, ale coś czuję, że jednak amerykańskie przywiązanie do historii i polityczna poprawność zaowocuje zwycięstwem Lincolna. Ja tymczasem postanowiłam obejrzeć głośną Miłość, która zdaje się mieć już w kieszeni zwycięstwo w kategorii najlepszy film obcojęzyczny.

Miłość to – jak przeczytamy w każdej recenzji i jak wskazuje ilość zdobytych już nagród – arcydzieło. Ja po seansie mam problem, żeby tak powiedzieć. Nie, nie znaczy to, że film mi się nie podobał. Zadaje sobie tylko pytanie: czy wystarczy podjąć się trudnego, przemilczanego tematu, przedstawić go za pomocą oszczędnych środków, w surowy, naturalistyczny sposób i zaszokować zakończeniem, by zyskać uznanie krytyki? Czy do tego sprowadzają się dzisiejsze arcydzieła? Zeszłoroczne wygrane Rozstanie było utrzymane w dość podobnym tonie, co daje do myślenia.

Miłość to przede wszystkim film o starości i powolnym umieraniu. Doskonale pokazuje, co czuje człowiek który wie, że już wkrótce odejdzie z tego świata. Małżeństwo Anne i Georgesa, emerytowanych nauczycieli muzyki, musi się zmierzyć z chorobą – kobieta dostaje pewnego dnia udaru, jej prawą stronę ciała obejmuje paraliż i o samodzielności przestaje być mowa. Z czasem Anne oraz bardziej traci kontakt z rzeczywistością, mamrocząc już tylko niezrozumiałe szczątki zdań. Oglądamy więc życie tej pary zdeterminowane przez jej chorobę. Mąż się opiekuje Anne z czułością, bez narzekania, wszystko doskonale organizując, natomiast ona sama czuje się dla niego ciężarem, choć on naprawdę nie daje jej do tego podstaw. Anne nie chce też nawet, by córka widziała ją w takim stanie. Zresztą córka jest tu ciekawą postacią, niezbyt emocjonalnie podchodzącą do sytuacji, w jakiej znaleźli się rodzice, mówiącą o matce jak o obcej osobie.

Do tej pory widziałam tylko jeden film Michaela Haneke, ale myślę, że ten najbardziej reprezentatywny – Funny Games. Miłość to Haneke jakiego właśnie dobrze znam z Funny Games (do podobnych klimatem i sposobem realizacji filmów zaliczyłabym też Słonia Gusa Van Santa). Haneke pokazuje ludzi w sytuacji ekstremalnej, wystawionych na próbę. Robi to za pomocą bardzo oszczędnych środków, co nie każdemu przypadnie do gustu. Na ekranie widzimy dwie, góra trzy osoby. Obserwujemy zwykłe czynności, uchwycone w długich ujęciach, przedstawione bez dodatku muzyki. W filmie usłyszymy jedynie dźwięki naturalne, co wydaje mi się bardzo ciekawym zabiegiem. To wszystko sprawia, że na ekranie wytwarza się nieco klaustrofobiczny nastrój, który nie tylko sprawia, że ogląda się to w skupieniu, ale też każe czekać na mocny finał. I taki właśnie on jest, choć już na początku filmu – więc nie posądzajcie mnie o spoilerowanie – dowiadujemy się, że w mieszkaniu Anne i Georges’a doszło do tragedii. To zabieg, który w kinie bardzo lubię. Dochodzenie, w jaki sposób doszło do dramatu, jest często o wiele ciekawsze od oglądania w nieświadomości, że to co widzimy zakończy się źle. W Miłości zupełnie nie odbiera to „przyjemności” z oglądania.

Zakończenie Miłości może rodzić pytania. Czy to rzeczywiście film o miłości? Może nie o miłości do drugiej osoby, ale o miłości własnej? Komu chce ulżyć Georges? Jak Ty byś się zachował w takiej sytuacji? Czy tak wygląda miłość do przysłowiowej „grobowej deski”? Film jako całość też może rodzić co najmniej dwie możliwości interpretacji (intrygująca, choć pewnie mało prawdopodobna jest ta, która zakłada, że prawie wszystko, co widzimy na ekranie to sen George’a).

Siłą Miłości, w której jak myślę tkwi jej sukces, jest brak patosu. W filmie nie padają wielkie słowa, wyznania miłości, wielkie gesty. Miłość Anne i Georges’a objawia się na milion innych sposobów, których my sami pewnie nie jesteśmy w stanie dostrzec w codzienności. Ta tytułowa miłość nie jest tu manifestowana w prosty, oczywisty sposób. A może jest – w sposób naturalny dla ludzi starszych. Bo nie ma większego wyrazu miłości niż opieka nad naszą schorowaną bliską osobą, o czym ludzie starsi wiedzą pewnie najlepiej. Na pewno też ten film wyzwala w nas wiele emocji, bo opowiada o rzeczach ważnych, rzeczach, które przytrafić się mogą każdemu. Nie oswaja lęku przed starością, śmiercią – wręcz odwrotnie, uzmysławia nam, że ona też nas dosięgnie. Myślę, że po tym filmie inaczej patrzy się też na ludzi starszych, ja przynajmniej inaczej spojrzałam.  

Podsumowując, dla mnie Miłość nie jest filmem wybitnym, ale jest filmem bardzo dobrym. Do geniuszu czegoś mi zabrakło, jednak z pewnością jest to dzieło, które wyróżnia się bardzo pozytywnie (choć jest bardzo smutne). I zostanie pewnie w pamięci na długo.

Moja ocena: 8/10