Najgorszy człowiek na świecie (Małgorzata Halber, Znak, 2015)

Chciałam być taka jak ona. Przyznaję. Będąc nastolatką, kiedy jeszcze marzyłam, żeby mieć swój własny program muzyczny w telewizji, a potem także program filmowy, marzyłam, żeby żyć jej życiem. Ładna, mądra i pracuje w telewizji. Na pewno ma mnóstwo przyjaciół, chodzi na świetne imprezy, ludzie się z nią liczą, nie może się opędzić od chłopaków. Jak ja ją lubiłam! Gdybym tylko wiedziała, co przechodziła Małgorzata Halber, kiedy tak szczerze jej zazdrościłam fantastycznego, jak mi się wydawało, życia! Kiedy teraz o tych jej przeżyciach czytałam, było to naprawdę dziwne doświadczenie. Odkryć, że ten wizerunek znany mi z telewizji nie miał wiele wspólnego z jej prawdziwym życiem. Ale zacznijmy od początku. O Małgorzacie Halber ponownie chyba wszyscy – to znaczy raczej ci bywający na facebooku -  usłyszeliśmy za sprawą jej profilu na instagramie, na którym zamieszcza swoje zdjęcia w ubraniach z lumpeksu, a dokładnie z bazaru Banacha – ubraniach za kilka złotych. Ponownie, bo odkąd Halber odeszła z Vivy, to mimo, iż wciąż można było gdzieś ją przeczytać/zobaczyć, dla przeciętnego widza – zniknęła. A tu nagle, chyba dzięki temu, że ktoś inny znany zalinkował jej instagram, o Małgorzacie znowu zrobiło się głośno. Zaczęłam zatem obserwować jej profil na facebooku i dowiedziałam się, że napisała książkę, która czeka na wydanie. Dowiedziałam się też, że jest autorką Bohatera – którego nie znałam, ale z miejsca pokochałam, za to, że dosłownie czyta mi w myślach. Aż w końcu pojawiły się pierwsze szczegóły dotyczące książki – że jest o alkoholiczce, terapii, wychodzeniu z uzależnienia. No ok., myślałam, ciekawy temat, ale to chyba nie oznacza, że Halber sama miała takie doświadczenia? A jednak. Pojawiły się statusy na facebooku, a potem wywiady, które jednoznacznie potwierdzały to, co – nie wiedzieć czemu – wydawało mi się tak nieprawdopodobne. No i już wiedziałam, że muszę tę książkę przeczytać. Bo Halber była kiedyś poniekąd moją idolką, a jej stany emocjonalne – o których z facebooka można się dowiedzieć naprawdę sporo  - były i są mi szalenie bliskie.

fot. tygodnikpowszechny.pl

Dlaczego Małgorzata Halber napisała tę książkę? Odpowiedź znajdziemy w środku i brzmi ona: żeby oswoić słowo „alkoholik”. Słowo, które jest wciąż stygmatem i oznacza 

„Gorszość. Bezdomność. Smród. Przegrane życie”. 

A przecież przykład autorki (czy nawet Ilony Felicjańskiej) świadczy o tym, że nie, nie tylko tak wygląda alkoholizm. Alkoholizm może mieć też twarz ładnej, wykształconej dziewczyny z dobrą pracą, chłopakiem i mieszkaniem. Ale co ważniejsze, Halber wskazuje, co jest przyczyną tego, że ktoś zaczyna pić, sięga po narkotyki czy popada w jakieś inne uzależnienie. I robi to niezwykle dobitnie, a dla czytelnika wręcz boleśnie. Bo według niej alkoholizm bierze się z braku: 

„Bo kiedy nie dzieje się nic, to poprzez zmianę świadomości możesz się oszukać, że coś się jednak dzieje. Rozpacz bezruchu i nudy przestaje istnieć”. 

Książka Halber uświadamia te pozorne oczywistości, o których zapewne nikt z nas nie myśli sięgając po kolejne piwo. Podczas lektury zaczęłam się jednak nad tym zastanawiać – dlaczego lubię sobie wypić piwo oglądając mecz, sączyć wino oglądając serial i czemu w kawiarni wybieram czekoladę z rumem, a nie bez. Czy naprawdę po to, żeby coś sobie ułatwić? Czy naprawdę nie jest możliwe, że ktoś pije dla smaku? Czy to oznacza, że jestem na prostej drodze do uzależnienia? Na te pytania po lekturze Najgorszego człowieka na świecie jeszcze nie znam odpowiedzi. Ale wiem już teraz, że jednak nie chciałabym być na miejscu autorki. Bo uzależnienie odbiera trzeźwość, a co za tym idzie rozum, godność, radość z życia. Chodzi tylko o to żeby przetrwać z dnia na dzień, od niedzieli do piątku. A w trakcie terapii trzeba stawać na głowie, by nie zwariować, gdy dopada głód. A powroty się zdarzają. Halber uzależniła się nie tylko od alkoholu, ale i od marihuany, której nie waha się nazywać tak jak powinno się to robić – czyli narkotykiem. Niestety, powszechnie panuje przekonanie, że marihuana prawdziwym narkotykiem nie jest. Po tym, co tu przeczytacie, stwierdzicie, że raczej na pewno jest. Halber pisze o swoich doświadczeniach – co do tego nie ma wątpliwości. Choć bohaterka jej książki ma na imię Krystyna, wydaje się, że tylko to ją różni od autorki, bo życiorys mają identyczny. Zastanawiające jest więc, po co to kreacja, sprawiająca, że nie bardzo wiadomo, czy mamy do czynienia z biografią czy powieścią. Sama autorka nie lubi pytań o to, czy Krystyna to ona, ale przecież świadomie się na nie naraziła. I skoro szczerze mówi w wywiadach o swoim uzależnieniu i swojej terapii, której odbiciem jest książka, nie powinna się tym pytaniom dziwić. Nie mniej, początkowo książkę miała zamiar wydać pod pseudonimem, co niejako uzasadniałoby postać Krystyny – o której mówi, że jest hołdem dla linii kobiecej w jej rodzinie. Wróćmy jednak do sedna. Gdybym chciała zacytować Wam jeszcze jakieś fragmenty książki, musiałabym zacytować Wam ją od pierwszej do ostatniej strony. Bo od pierwszej do ostatniej strony to są objawienia, szczera, bolesna prawda. Zero owijania w bawełnę, w czym przede wszystkim pomaga język. Wiarygodność tej i tak niezwykle prawdziwej historii podnosi styl, jakim posługuje się autorka. Może powinnam zacząć od tego, że Najgorszy człowiek na świecie przypomina coś na kształt pamiętnika – nietrudno o skojarzenia, że mógłby to być przedruk prawdziwego pamiętnika autorki. Pamiętnik jak to pamiętnik – pisany jest w pierwszej osobie, językiem potocznym i bezpośrednim. Książka Halber też taka jest. Autorka posługuje się językiem, jakim mówimy na co dzień, językiem żywym, nie pozbawionym przekleństw, z elementami slangu. Potok jej myśli jest wartki, czego efektem długie zdania z masą przecinków, zdania które uwielbiam, bo najpełniej oddają emocje, uczucia i obserwacje, którymi Halber się z nami dzieli. A trzeba przyznać, że obserwatorką jest uważną i bardzo spostrzegawczą. Bo jej książka tak naprawdę wykracza daleko poza problem alkoholizmu. To, że Najgorszy człowiek na świecie spotkał się z tak pozytywnym odbiorem czytelników – a że tak jest, to już wiemy choćby po komentarzach na Facebooku – to zasługa tego, że to w dużej mierze po prostu książka o nieradzeniu sobie w życiu. O poczuciu beznadziejności, które ma w sobie wielu z nas (może każdy?). O tym, że często czujemy, że robimy za mało, marnujemy czas, zamiast się rozwijać, mamy w sobie niemoc, przekonanie że musimy się bardziej starać, stawiać sobie poprzeczki, dążyć do czegoś…I wstydzimy się. 

„KAŻDY SIĘ WSTYDZI TRZECH RZECZY. ŻE NIE JEST ŁADNY. ŻE ZA MAŁO WIE. I ŻE NIEWYSTARCZAJĄCO DOBRZE RADZI SOBIE W ŻYCIU. KAŻDY”. 

Jest tego strasznie dużo i to jest w nas – a Małgorzata Halber ma odwagę powiedzieć: to jest ok. 

„Ponieważ tak jest właśnie. Ponieważ oprócz chwil idealnych i doskonałych, których jest naprawdę mało, życie składa się z wtorków, czwartków i godziny trzynastej”.

źródło: https://www.facebook.com/bohater

Ta książka była potrzebna. Mnie, chociaż nie jestem alkoholiczką ani narkomanką, i setkom, a może tysiącom innych uzależnionych czy też nie, ludzi, którzy nie czują się ze sobą i swoim życiem okej. To było potrzebne, żeby ktoś powiedział, że to żaden wstyd. Że nie tylko ty i ja tak mamy. Zrobiła to pani z telewizji (wiem, że Małgorzata Halber nie lubi tego określenia, więc z góry przepraszam), która wie o czym pisze, a nie pani psycholog, która może tylko teoretyzować. Fajne w tej książce jest to, że ona do niczego nie aspiruje, nie jest poradnikiem, nie ma motywować. Ale to robi. Bo jest najprawdziwszym zwierzeniem i pokazuje wszystko, dosłownie wszystkie odcienie alkoholizmu i terapii. Jednocześnie jest to książka, od której nie można się oderwać. Małgorzata Halber otwarcie mówi o tym, że chce zostać pisarką i że w tej dziedzinie chciałaby się spełniać. Pisze już zresztą drugą książkę. Po lekturze Najgorszego człowieka na świecie niestety dość trudno jest mi stwierdzić, czy Halber jest dobrą pisarką. Z jednej strony jest, bo nawet najciekawsze przeżycia i refleksje trzeba umieć ubrać w słowa i umiejętnie przekazać, tak żebyśmy czytając nie mogli się oderwać. To się udało. Z drugiej strony, jest tu trochę zbędnych powtórzeń, a narracja jest czasem chaotyczna, można stracić momentami orientację w czasie, gdyż autorce zdarza się skakać po chronologii wydarzeń. Ale w gruncie rzeczy to tylko niuanse, drobnostki, które nie zmieniają faktu, że jest to jedna z najbardziej wartościowych książek jakie przeczytałam w ostatnich LATACH. Tak, nie tygodniach, nie miesiącach, ale latach. Debiut bardzo udany, debiut który mnie nie zawiódł. Plus także za to, że Halber konsekwentnie promuje swoją książkę tylko w wybranych mediach. Nie zobaczycie jej w telewizji śniadaniowej, nie przeczytanie wywiadu w Gali. Halber nie stanie się nagle kolejną celebrytką, która będzie wyskakiwać nam z lodówki. Jestem o to spokojna. I czekam na kolejną jej książkę, mając nadzieję, że z czystą fikcją poradzi sobie równie dobrze.   

Moja ocena: poza oceną

P.S. Wyszperałam taki oto ciekawy felieton Halber, "felieton bezalkoholowy", w którym otwarcie przyznaje się ona do swojej kilkuletniej abstynencji i uderzyło mnie, że wówczas na nikim nie zrobiło to wrażenia. Potrzebna była do tego ta książka.