Czytajmy klasykę!

Klasykę wypada znać. Dlaczego tak uważam? Bo liczne są współcześnie odwołania do klasyki, zarówno w literaturze, kinie jak i w codziennych tekstach publicystycznych, wiadomościach czy programach telewizyjnych, serialach…Po prostu klasyka cytowana jest na każdym kroku. Każdy więc, chcąc nie chcąc, słyszał o „Mistrzu i Małgorzacie”, „Lolicie”, „Nędznikach”, „Annie Kareninie”, „Dumie i uprzedzeniu”…Wydaje mi się jednak, że stosunkowo niewiele osób z naszego pokolenia – mam tu na myśli ludzi urodzonych w latach 80. i później – przeczytało te wielkie powieści. Sięgają po nie chyba przede wszystkim osoby szczególnie zainteresowane literaturą, nieustannie dzierżące w dłoniach jakąś książkę. Osoby czytające od czasu do czasu (niekoniecznie dlatego, że nie chcą, ale głównie dlatego, że często nie mają na to czasu, czy raczej tak im się wydaje – bo ja na wcale nie naukową książkę potrafiłam znaleźć czas nawet w sesji) sięgają chyba częściej po jakieś łatwo przyswajalne nowości, lekkie i niezbyt wymagające. A klasyka jest jednak trochę wymagająca, bo chociażby jej język może niektórym sprawiać trudności. Kinomani w szczególności powinni znać klasykę literatury, która jest i będzie zawsze doskonałym materiałem na scenariusz filmowy. Rzadko kiedy kończy się na jednej tylko ekranizacji (tudzież adaptacji - pamiętajmy różnicy je dzielącej) książki. Jeśli taka ekranizacja odniosła sukces, a najczęściej tak właśnie jest, to za kilkanaście/kilkadziesiąt lat znowu ktoś z apetytem na sukces pokusi się o własną interpretację wizji pisarza. Nie o tym jednak chcę pisać. Z pewnością większość kinomanów lubi przed obejrzeniem filmu, który powstał na podstawie książki, książkę tę przeczytać. Dlatego polecam Wam sięganie po klasykę, bo po pierwsze nowe ekranizacje będą powstawać nieustannie (wkrótce np. druga ekranizacja „Wielkiego Gatsby’ego” czy kolejna "Anny Kareniny"), a wtedy Wy już będziecie znać książkowy pierwowzór, po drugie – po przeczytaniu książki będziecie mieć ochotę obejrzeć którąś z jej ekranizacji i w ten sposób możecie odkryć zupełnie nowe nazwiska, nowych aktorów, reżyserów, a może i nowy ulubiony film. Ja staram się czytać klasykę na przemian z książkami bardziej współczesnymi, dla zachowania równowagi. Nie jestem może jakimś wzorem do naśladowania w tej kwestii, bo jeszcze wiele, wiele arcydzieł literatury przede mną, a po niektóre pewnie nawet z założenia nie sięgnę, ale w ostatnim czasie zaczęłam nadrabiać zaległości i z zadowoleniem mogę stwierdzić, że było warto. Oto kilka moich refleksji po lekturze (linki w tytule odsyłają do strony lubimyczytać.pl, również moja skala ocen jest stamtąd zaczerpnięta):

WIELKI GATSBY  (Francis Scott Fitzgerald)  8/10

Ostatnio przeczytany, głównie dlatego, że w tym roku ma mieć premierę, jak wspomniałam, jego nowa ekranizacja, w reżyserii Baza Luhrmanna, a z Leonardo DiCaprio i Carrey Mulligan w rolach głównych. Mówi się, że to może być film bardzo „oscarowy” i dać DiCaprio upragnionego Oscara, dlatego jest na mojej liście „must see”. Nie miałam pojęcia o czym jest ta książka, gdy po nią sięgałam, nie miałam więc żadnych nadziei, a co za tym idzie nie było też rozczarowania. Spodobała mi się bardzo, głównie dlatego, że czytając ją nie ma się wrażenia, że opisuje odległe czasy sprzed dziesiątek lat. Pisana jest przystępnym językiem, nie zawiera zbędnych opisów, a jej tematyka jest uniwersalna: mieć czy być? Dobrym pomysłem było uczynienie narratorem sąsiada Gatsby’ego. Jego losy poznajemy z perspektywy bezstronnego obserwatora, razem z nim powoli odkrywamy tajemnice Gatsby’ego, co daje nam bardziej wiarygodny obraz tej postaci niż gdyby on sam był narratorem. Książka obala mit american dream, pokazuje, że pieniądze szczęścia nie dają, a wręcz odwrotnie – zaprzepaszczają szanse na nie. Ale do tego wniosku trzeba dojść samemu, bo Fitzgerald nie daje tych morałów na tacy. Polecam – wciąga i szybko się czyta.

ANNA KARENINA (Lew Tołstoj)  7/10

Właśnie taką wersję posiadam

Odkąd żyję, ta książka mieszka sobie w moim domu, a mnie do niej nigdy nie ciągnęło. Po pierwsze – bo nie lubię ckliwych romansów, a za taki ją uważałam. Po drugie – bo kartki jakieś takie pożółkłe, śmierdzące, a okładka taka toporna – to wymówka z dzieciństwa ;) Ale z braku laku, czyli z braku dobrych książek w mojej miejskiej bibliotece, pewnego dnia sięgnęłam po pierwszy tom „Anny…” z myślą, że przecież w każdej chwili mogę zrezygnować. Ku mojemu zdziwieniu bardzo szybko się wciągnęłam i nawet zapach kartek mnie nie zniechęcił. Oczywiście nie raz, nie dwa denerwowałam się nad głupotą tytułowej bohaterki, ale to na szczęście nie jedyna postać w książce. Ciekawych, mniej lub bardziej tragicznych postaci jest w niej więcej, a autor stara się przedstawić portret psychologiczny każdej z nich. Jest to typowa saga rodzinna, wielowątkowa, z wyraźnie zarysowanym tłem historycznym i doskonale działająca na wyobraźnię (wystawne bale, kosztowne suknie itd.). Z racji jej długości (dwa tomy po ok. 400 stron) łatwo się przywiązać do bohaterów i z chęcią przeczytałoby się jeszcze tom trzeci, gdyby nie to, że niektórych opisów, szczególnie tych związanych z pracą i życiem na wsi było za dużo. Trochę to wygląda tak, jak gdyby Tołstoj do powieści o wielkiej miłości chciał koniecznie przemycić krytykę stosunków feudalnych, a ta mnie trochę znużyła. Jednak moje pierwsze spotkanie z Tołstojem zaliczam do udanych i kto wie, pewnie w przyszłości sięgnę po „Wojnę i pokój”, by móc sobie potem obejrzeć ekranizację z Audrey Hepburn. A ktoś z Was może poleci mi dobrą ekranizację „Anny…”?

GRACZ (Fiodor Dostojewski)  5/10

Postanowiłam sięgnąć po Dostojewskiego, którego „Zbrodnia i kara” wywarła na mnie ogromne wrażenie w liceum. Stwierdziłam, że najbezpieczniej będzie sięgnąć po coś cienkiego, bo być może „Zbrodnia i kara” to taki jednorazowy wybryk i już np. „Bracia Karamazow” mi się nie spodobają. No i niestety eksperyment nie przyniósł wyniku, na który liczyłam. „Gracz” spodobał mi się średnio. Może dlatego, że jest to powieść dość specyficzna, bo zawierająca wiele wątków autobiograficznych. I chyba głównie na ich odtworzeniu skupił się autor. Nie ma ona w sobie nic ze „Zbrodni i kary”, jest raczej opowieścią napisaną z humorem, sarkazmem niż poważną powieścią psychologiczną. Przy czym akurat humor Dostojewskiego do mnie nie trafił. Nie mniej jednak doskonale portretuje on postać człowieka uzależnionego od hazardu. Człowieka, któremu nie zależy na wygrywaniu pieniędzy a którego pociąga jedynie samo ryzyko. Nauczyła mnie ta książka czegos istotnego – nie mówmy o uzależnieniu od hazardu, a o uzależnieniu od ryzyka. To o wiele bardziej na miejscu. Podobno Dostojewski pisał tę książkę w pośpiechu, bo potrzebował pieniędzy na spłatę długów. To niestety widać. Nie jest to wybitna powieść, dlatego nie polecam. Ale po „Braci Karamazow’ mimo wszystko chyba jednak kiedyś sięgnę. Ale to chyba jak dorosnę…

KRÓL LIR (William Szekspir)  7/10

Szekspir to dopiero jest klasyka. Trochę niewybaczalne dla mnie jest, że ja, zakochana w Londynie, wszystkim co angielskie i w samych Brytyjczykach, nie znam całej jego twórczości, która niezmiennie pozostaje inspiracją dla wielu wierzących, że „życie jest teatrem, a aktorami ludzie”. Staram się nadrabiać również dzieła Szekspira, ale przyznam, że gdy mam do wyboru epikę i dramat, zawsze wybiorę epikę. Nie wiem skąd ta awersja do dramatów (tych literackich, oczywiście, bo jak wszyscy doskonale wiedzą, dramat to mój ulubiony gatunek filmowy). Ale przynajmniej wiem, że Szekspira mogę czytać w ciemno, bo się nie zawiodę. Zawsze mnie porusza. Króla Lira czytałam już dość dawno i musiało to wyglądać zabawnie. W wakacyjny, upalny dzień, na małym dworcu dziewczyna czeka sobie na przesiadkę i czyta książkę z cyklu „Lektury szkolne”, o czym informuje okładka. Lektury szkolne z opracowaniem, w dodatku. A ludzie wokół czytają sobie „Millenium” albo co jeszcze lepsze, nowy numer „Party”. Czułam się jak prawdziwa intelektualistka :D Jeśli mam coś powiedzieć odnośnie samej książki to tematyka jak zwykle u Szekspira czyli zdrada, miłość, obłęd, zbrodnia, rozkład stosunków rodzinnych itd. Mam przez to niestety wrażenie, że wszystkie „szekspiry” zleją mi się wkrótce w całość. Ale warto czytać Szekspira, jako trening dla języka i umysłu. A przede wszystkim dlatego, że jego utwory choć pisane kilkaset lat temu pozostaną na zawsze aktualne. Pokazują jak niewiele zmienia się w ludziach, choć sam świat poszedł już ogromnie do przodu. Jedyne czego nie obejmuje postęp cywilizacyjny to psychiki ludzkiej, bo bohaterów dramatów Szekspira z łatwością znajdziemy w naszym własnym otoczeniu. 

LOLITA (Vladmir Nabokov)  9/10

Czytacie na własną odpowiedzialność, bo zdradzam troszkę fabułę. 

Z tą książką spośród opisywanych wiązałam największe nadzieje. Całe szczęście się nie zawiodłam. Początkowo podchodziłam do niej sceptycznie, wszak trudno uwierzyć, że książka o pedofilu może być arcydziełem. Początkowych kilkanaście stron czytało mi się ciężko, opornie przewracałam kartki, ale teraz wiem, że po prostu w przypadku tej książki, trzeba złapać jej rytm, oswoić się ze sposobem narracji, aż wsiąknie się na dobre i nie będzie można się oderwać od lektury. A ów sposób narracji to jest mistrzostwo. Narratorem jest bowiem sam pedofil (choć czy rzeczywiście należałoby go aż tak okrutnie nazywać?), Humbert Humbert. Przedstawienie punktu widzenia osoby niewątpliwie chorej, zboczonej i o kompletnie wypaczonym rozumieniu słowa „moralność” to dopiero sztuka. Sztuka, która udało się Nabokovowi wyśmienicie. Mało tego, że czyta się wynaturzenia Humberta z pasją to autorowi udało się osiągnąć coś więcej – wywołać u czytelnika ambiwalentny stosunek do narratora, zarazem głównego bohatera. Bo choć w realnym świecie pedofilię tępimy i najchętniej pedofili skazalibyśmy na karę śmierci, to Humberta nie sposób…nie polubić. Ja zapałałam do niego sympatią, na pewno nie odrazą. Myślę, że to właśnie przez język jakim się posługuje. Opisuje historię swojego życia z dużą dozą humoru, z dystansem do siebie, traktuje swoje zachowanie jako coś normalnego – jest jak dziecko, które pierwszy raz się zakochało i nie może powstrzymać swoich pragnień i obsesji. Poza tym każdy dzień z Lolitą to nowa przygoda. Książka bynajmniej nie jest nudna. Szczerze mówiąc, zupełnie inaczej ją sobie wyobrażałam. Myślałam, że będzie w niej mnóstwo bardzo dosłownie opisanych scen seksu, może niesmacznych, i wulgarnych tekstów padających z ust nastoletniej nimfetki. Obawiałam się, że książka ta będzie ociekać perwersją i nie dam rady jej przeczytać. Tymczasem niespodzianka. Autor nie musiał uciekać się do tak drastycznych środków, by nas zaciekawić i być przy tym wiarygodnym i to chyba też kolejne źródło jego sukcesu. A co do samej Lolitki. Myślę sobie, że problem zjawiska nastolatek opętanych seksem i uwodzących starszych mężczyzn został doskonale wyjaśniony. Znamy takie bohaterki z filmów czy innych książek, znamy pewnie też z prawdziwego życia. Przyczyna takiej a nie innej postawy jak zwykle leży w domu, w rodzinie, może niepełnej, może nie dość kochającej. Chodzi chyba głównie o zwrócenie na siebie uwagi, a kiedy to już się uda, dziewczyna najczęściej nie ma ochoty na nic więcej. Lolita Nabokova niby uwodzi Humberta, ale potem oskarża go o gwałt, niby go lubi, ale jednak nie znosi. A kiedy uświadamia sobie, że jest tylko zabawką w jego rękach, seks-maszyną, odchodzi. Naprawdę, ciekawa to i pouczająca książka, wybitnie napisana i skonstruowana (są to notatki na temat związku z Lolitą, które sporządza Humbert w więzieniu). Na pewno sięgnę po film, myślałam o tym nowszym, z Jeremy’m Ironsem, ale zauważyłam na filmwebie, że jest jeszcze film Kubricka z 1962 roku, wyróżniony wieloma nominacjami do Oscarów. Widzieliście któryś?